Геадэзічная дуга Струвэ (пункт Лапаты)

Аўдыягід

Апісанне

Геадэзічная дуга Струвэ – сетка пунктаў трыянгуляцыі (пункт трыянгуляцыі – гэта кропка на зямной паверхні з пэўнымі каардынатамі), арыентаваная з поўначы на поўдзень і якая рухаецца ўздоўж мерыдыяна 25 градусаў 20 хвілін на працягу 2 820 кіламетраў. Гэта быў своеасаблівы гіганцкі геадэзічны інструмент для дакладнага вызначэння формы і памераў Зямлі. А планета Зямля, як ты ведаеш, па форме не ідэальны шар, а эліпсоід або геоід.
«Дуга» пачыналася ад узбярэжжа Баранцава мора, з геадэзічнага пункта «Фугленэс» у Нарвегіі, перасякала 10 сучасных краін і даходзіла да вусця Дуная. Апошняя кропка «Старая Някрасаўка» знаходзіцца ў Адэскай вобласці на поўдні Украіны. Работы вяліся пад кіраўніцтвам вядомага расійскага астранома і геадэзіста Васіля Якаўлевіча Струвэ, па імені якога і названая дуга, і доўжыліся на працягу 40 гадоў – з 1816 па 1855 год. Дуга Струвэ складалася з 265 пунктаў, размешчаных у вяршынях 258 трохвугольнікаў, якія маюць агульны бок. Вяршыні трохвугольнікаў, гэтыя апорныя кропкі, пазначаліся вышкамі, а для захаванасці ў грунт закопваліся каменныя кубы са свінцовымі пазнакамі, цэгла з насечкамі.
Дзве сусветныя вайны знішчылі амаль усе ўсталяваныя знакі. Навукоўцы розных краін аб’ядналі свае намаганні па аднаўленні гэтага ўнікальнага геадэзічнага «ланцуга». На нашай тэрыторыі толькі ў XXI стагоддзі беларускія навукоўцы і геадэзісты змаглі адшукаць спачатку адзін, а потым вылічыць і ўсе астатнія пункты дугі. І былі ўражаны тым, наколькі гэта было дакладнае і каласальнае па памерах градуснае вымярэнне ў свеце. Розніца ў вызначэнні месцазнаходжання кропак паміж вымярэннямі геадэзістаў XIX стагоддзя і сучаснымі спадарожнікавымі GPS-вымярэннямі склала ўсяго толькі 3,5 сантыметра. На тэрыторыі нашай краіны 31 пункт, 5 з іх захаваліся і адноўлены. Дуга Струвэ – гэта выдатны самаробны помнік чалавечаму розуму. У 2005 годзе яна была занесеная ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА і 5 беларускіх пунктаў у тым ліку. Гэта геадэзічныя пункты: Тупішкі і Лапаты ў Гродзенскай вобласці, Асаўніца, Чакуцк і Ляскавічы ў Брэсцкай вобласці.